Za sprawą ostatnich wydarzeń w centrum handlowym Arkadia w Warszawie ponownie rozgorzała dyskusja o tym, co powinni oraz co mogli zrobić pracownicy ochrony. Pojawił się też wątek o tym, czy w galeriach i centrach handlowych powinni pracować kwalifikowani pracownicy ochrony.
Uporządkujmy dyskusję. Pracownik ochrony jest zdefiniowany w art. 3 Ustawy:
Pracownik ochrony – (oznacza) osobę wpisaną na listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej lub kwalifikowanych pracowników zabezpieczenia technicznego i wykonującą zadania ochrony w ramach wewnętrznej służby ochrony albo na rzecz przedsiębiorcy, który uzyskał koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia, lub osobę wykonującą zadania ochrony, w zakresie niewymagającym wpisu na te listy, na rzecz przedsiębiorcy, który uzyskał koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia;
W klasycznym podziale istnieją dwa rodzaje pracowników ochrony:
- Kwalifikowany – wpisany na listę kwalifikowanych pracowników ochrony,
- Niekwalifikowany – pozostali pracownicy ochrony.
Różnice
Podstawowe różnice między kwalifikowanym, a niekwalifikowanym pracownikiem ochrony to ich uprawnienia. O ile obaj mają prawo do ustalenia uprawnienia do przebywania na terenie obiektu oraz legitymowania osób w celu ustalenia tożsamości, wezwania do opuszczenia terenu osób zakłócających porządek lub nie mających uprawnień czy ujęcia osób zarówno w granicach, jak i poza, to pracownik kwalifikowany dodatkowo posiada uprawnienie do użycia bądź wykorzystania środków przymusu bezpośredniego. Przypadki, w których kwalifikowany pracownik ochrony może użyć lub wykorzystać środki przymusu, na podstawie Ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej to:
- odparcie bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność uprawnionego lub innej osoby;
- przeciwdziałanie bezpośredniemu zamachowi na ochraniane przez uprawnionego obszary, obiekty lub urządzenia;
- przeciwdziałanie niszczeniu mienia;
- ujęcie osoby, udaremnienie jej ucieczki lub pościgu za tą osobą;
- pokonanie czynnego oporu;
Podstawa prawna
O ile same uprawnienia i różnice w nich są dość jasne, o tyle sama sytuacja w Arkadii w kontekście działań czy też oczekiwań od ochrony już nie do końca. Pamiętać należy, że każdy uprawniony, czy to będzie pracownik ochrony, Policjant czy Strażnik Graniczny, w pierwszej kolejności musi mieć podstawę prawną do działania. W praktyce, szczególnie w przestrzeni publicznej jest z tym nieco problemów. Posłużę się przykładem.
Straż Graniczna jako organ powołany do ochrony granic posiada uprawnienia do prowadzenia postepowań karnych. Nie są to jednak postępowania wszystkie, a jedynie te zawężone do przestępstw związanych z ochroną granic, popełnionych przez funkcjonariuszy i pracowników Straży Granicznej lub wobec nich. Oznacza to, że Strażnik Graniczny, mając uprawnienia do prowadzenia postępowania karnego, może prowadzić tylko te postepowania, które są wskazane w przepisach Ustawy o Straży Granicznej.
Taka sama sytuacja jest w przypadku pracownika ochrony. Nie może on stosować swoich uprawnień w celach innych niż te określone w Ustawie o ochronie osób i mienia.
Udział w bójce
Czy udział w bójce, opisany w art. 158 i 159 Kodeksu Karnego znajduje się w katalogu działań, do których pracownik ochrony ma uprawnienia? Na początek przepisy:
Art. 158
Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1,[…]
oraz
Art. 159 (bardziej adekwatny)
Kto, biorąc udział w bójce lub pobiciu człowieka, używa broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu,[…]
Czyn z art. 159 KK jest czynem kwalifikowanym w stosunku do bójki podstawowej, a więc czynem o zagrożeniu karą wyższym niż podstawowy, ze względu na społeczną szkodliwość.
Bójka jest zakłóceniem porządku. Dla przypomnienia, pracownik ochrony w tym zakresie posiada uprawnienia, by wezwać do opuszczenia obiektu. Czy w przypadku samej bójki można użyć środków przymusu? Patrząc na cytowane przepisy o środkach przymusu, nie. Owszem, pojawi się dyskusja o odparcie zamachu na zdrowie, życie, wolność. Ale czy „rozliczanie się” dwóch lub więcej osób jest zamachem na nie? Pobicie tak, ale czy bójka?
Na filmie pojawia się również zniszczenie mienia (nieumyślne). Nadal jednak czynem pierwotnym jest bójka.
Podsumowanie
Istotą artykułu nie jest rozpatrywanie sprawy w Arkadii, a jedynie wskazanie jednej, bardzo istotnej kwestii związanej ze zrozumieniem uprawnień pracownika ochrony, wynikających z Ustawy o ochronie osób i mienia.
Pracownik ochrony kwalifikowany ma więcej narzędzi do pracy (środki przymusu), ale może interweniować tylko w tych samych przypadkach, co pracownik niekwalifikowany. Oznacza to, że musi zaistnieć podstawa do podjęcia czynności, opisana w Ustawie oraz przepisach prawa związanych z uprawnieniami ochrony (celem działania), aby czynności podjąć.
Czy może korzystać z innych przepisów? Zdecydowanie tak, ale już nie jako pracownik ochrony, a zwykły obywatel.
